Dla kogo 1% w 2014?

Już niebawem z mediów popłyną do nas, podatników, komunikaty z prośbą o wsparcie dla organizacji pożytku publicznego. Hasło „1%”, z którym pewnie wiele osób się spotkało, to przypomnienie o możliwości zdecydowania o tym, jak wydawane są publiczne pieniądze. To jedyny moment, w którym możemy bezpośrednio zdecydować, gdzie fiskus ma przekazać niewielką, ale bardzo znaczącą część naszego podatku. Warto z tej możliwości skorzystać.

Czym jest OPP

Pamiętajmy, że nie każda organizacja pozarządowa to organizacja pożytku publicznego (OPP). Organizacje pozarządowe to niezależne, nie działające dla zysku podmioty realizujące działania pożytku publicznego – czyli takie, które służą ogółowi społeczeństwa. Działania te obejmują aktywności prowadzone na różnorodnych polach: od pomocy społecznej przez obronność państwa, kulturę, naukę, zdrowie czy działalność charytatywną po rozwijanie organizacji pozarządowych. Wskazane są one szczegółowo w aż 33 kategoriach w „Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie…”.
Status OPP przysługuje tylko niewielkiej części organizacji oraz innych podmiotów realizujących działania pożytku publicznego, które muszą spełnić dodatkowe warunki. Aby móc uzyskać ten status, nadawany przez sąd rejonowy, stowarzyszenie lub fundacja muszą m.in.: prowadzić przez co najmniej 2 lata działania na rzecz ogółu społeczności lub dla grupy, która charakteryzuje się szczególnie trudną sytuacją; mieć statutowy kolegialny organ kontroli (członkowie takiego ciała nie mogą być powiązani z członkami zarządu organizacji), w zarządzie nie może być osób skazanych za przestępstwa umyślne lub skarbowe, organizacja nie może udzielać pożyczek czy zabezpieczeń członkom lub pracownikom organizacji i ich bliskim. Nad wszystkimi OPP kontrolę sprawuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Każda taka organizacja zobowiązana jest też do składania rocznych sprawozdań merytorycznych i finansowych ze swojej działalności, w tym z wykorzystania środków z mechanizmu 1%, publikowanych na stronach Ministerstwa. Brak sprawozdania złożonego w terminie oznacza automatyczne wykluczenie z możliwości otrzymania środków z 1% w kolejnym roku. OPP ustawowo zmuszone są do większej dbałości o rzetelne rozliczanie się z otrzymanych pieniędzy niż pozostałe organizacje. Cieszą się także dodatkowymi przywilejami. Poza korzystaniem z mechanizmu 1% mają prawo do użytkowania nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na preferencyjnych warunkach, zwolnień z niektórych podatków i opłat, nieodpłatnego informowania o prowadzonej działalności w publicznej radiofonii i telewizji oraz korzystania z pracy poborowych skierowanych do odbycia służby zastępczej.

Jak przekazać 1% ?

Sposób przekazywania części podatku OPP zmieniał się w kolejnych latach. W 2004 roku, kiedy pierwszy raz taka możliwość wsparcia organizacji zaistniała, podatnik musiał sam wpłacić pieniądze na rzecz organizacji a następnie mógł odliczyć te kwotę w zeznaniu podatkowym. Obecnie cały wysiłek po stronie podatnika to wybranie wspieranego podmiotu, wypełnienie formularza PIT i wpisanie w odpowiednim miejscu jego numeru KRS. Możliwe jest także dopisanie szczegółowego celu, na który podatek miałyby być wykorzystany w organizacji. Pieniądze na konto organizacjom wybranym przez podatników przekazuje urząd skarbowy. Jeśli jako podatnicy nie wskażemy organizacji, której chcemy przekazać część podatku pieniądze te trafią po prostu do budżetu państwa.

Po co 1% ?

Mechanizm przekazywania części podatku organizacjom pozarządowym powstał, by wzmocnić ich kondycję. Przynajmniej takie było początkowe założenie. Zważywszy na stosunkowo niskie zaangażowanie Polaków we wspieranie organizacji i inicjatyw społecznych, wciąż bardzo trudną sytuację większości z nich oraz brak nawyków filantropii, poszukiwano systemowego rozwiązania, dzięki któremu najbardziej godne zaufania organizacje będą mogły pozyskać środki na codzienne funkcjonowanie. Po drodze jednak okazało się, że nie do końca wszystko zadziałało tak jak planowano. Spornym punktem, wokół którego toczy się obecnie dyskusja dotycząca 1% w świecie pozarządowym jest możliwość tworzenia subkont. Każdy podatnik może wskazać nie tylko jaką organizację wspiera, ale także podać szczegółowy cel działania, na który mają być wykorzystane przekazane z podatku środki. W wielu organizacjach cele szczegółowe okazały się… konkretnymi osobami. Tym sposobem powstała praktyka tworzenia tzw. subkont. Choć wspieranie potrzebujących to cel szlachetny trwa dyskusja, czy mechanizm 1% ma służyć finansowaniu działań na rzecz konkretnych osób. Trudno wskazać korzyść dla rozwijania organizacji płynącą z opłacania świadczeń medycznych lub rehabilitacyjnych podopiecznym (temu najczęściej służą subkonta). Nie tworzy to infrastruktury, z której mogłyby skorzystać inne osoby, nie buduje też wspólnoty lokalnej razem rozwiązującej problemy. Można zaryzykować twierdzenie, że działając doraźnie zamiast pracować na rzecz zmiany systemu opieki zdrowotnej konserwuje się go ze wszystkimi jego niedociągnięciami. Część krytyków wskazuje także, że takie korzystanie z mechanizmu 1% wzmacnia postawy indywidualistyczne, staje się wyścigiem, w którym osoby mniej przedsiębiorcze przegrywają. Wyścig ten toczy się najczęściej pomiędzy rodzicami cierpiących, chorych dzieci, a kluczowe jest to, czyje nieszczęście okaże się bardziej poruszające oraz którzy rodzice będą w stanie dotrzeć ze swoim komunikatem do większej liczby zamożnych podatników. Zrozumiałe jest korzystanie przez potrzebujące osoby z każdej możliwości uzyskania wsparcia, rodzi się jednak pytanie, czy na pewno tak powinien działać cały mechanizm. Ponadto „1%” na razie wydaje się działać niekorzystnie na postawy filantropijne, bywa mylony z darowizną. Kontrowersje wzbudza także kwestia kosztów marketingu i reklamy związanej z kampaniami organizacji na rzecz 1% czy uprzywilejowanie w tym zakresie fundacji powoływanych przez spółki medialne.

Jak to było dotąd?

Corocznie wzrasta kwota przekazywana przez podatników z naszego województwa organizacjom pożytku publicznego. Zwiększa się także odsetek podatników korzystających z możliwości przekazania 1% OPP, najwięcej odnotowuje się ich w urzędach skarbowych Łodzi (1% przekazuje ponad połowa uprawnionych podatników). W latach 2010-2011, spośród wszystkich środków przekazanych w ramach 1% przez mieszkańców regionu, 39% było przekazywanych na organizacje z naszego województwa. W 2012 odsetek ten spadł do 35% środków.

Analizując listy najbardziej popularnych wśród łódzkich podatników OPP ponownie można zaryzykować twierdzenie, że działalność organizacji przegrywa ze wspieraniem konkretnych osób. Czołowe miejsca oraz największe sumy w tym rankingu należą do organizacji prowadzących subkonta osób fizycznych, w tym do tych spoza regionu. To częściowo tłumaczy spadek kwoty przekazywanej organizacjom z regionu przy jednoczesnym zwiększaniu się sumy ogólnej przekazywanej OPP.

Pierwsza trzydziestka podmiotów, które otrzymały 1% od mieszkańców Łódzkiego w 2013r.

Kwota (w zł.)/Nazwa organizacji/Województwo
6 153 181,04 – FUNDACJA DZIECIOM „ZDĄŻYĆ Z POMOCĄ”, MAZOWIECKIE
723 299,13 – FUNDACJA POMOCY DZIECIOM „JAŚ I MAŁGOSIA”, ŁÓDZKIE
715 465,48 – FUNDACJA GAJUSZ, ŁÓDZKIE
703 358,08 – FUNDACJA POMOCY OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM „SŁONECZKO” WIELKOPOLSKIE
624 921,97 – FUNDACJA DLA DZIECI Z CHOROBAMI NOWOTWOROWYMI „KRWINKA”, ŁÓDZKIE
532 460,44 – STOWARZYSZENIE „ŁÓDZKIE HOSPICJUM DLA DZIECI”, ŁÓDZKIE
444 857,04 – AVALON – BEZPOŚREDNIA POMOC NIEPEŁNOSPRAWNYM, MAZOWIECKIE
431 613,61 – FUNDACJA „ROSA”, DOLNOŚLĄSKIE
398 787,12 – „FUNDACJA TVN NIE JESTEŚ SAM”, MAZOWIECKIE
345 237,78 – FUNDACJA ANNY DYMNEJ „MIMO WSZYSTKO”, MAŁOPOLSKIE
319 525,81 – FUNDACJA STUDENCKA „MŁODZI – MŁODYM”, ŚLĄSKIE
318 659,40 – FUNDACJA SŁUŻBY RODZINIE „NADZIEJA”, ŁÓDZKIE
280 991,84 – CARITAS ARCHIDIECEZJI ŁÓDZKIEJ ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO, ŁÓDZKIE
272 596,76 – STOWARZYSZENIE RODZICÓW NA RZECZ POMOCY SZKOŁOM „PRZYJAZNA SZKOŁA”, ŚLĄSKIE
265 964,57 – POLSKIE TOWARZYSTWO STWARDNIENIA ROZSIANEGO – ODDZIAŁ ŁÓDŹ, ŁÓDZKIE
222 554,48 – ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO CHORĄGIEW ŁÓDZKA, ŁÓDZKIE
216 751,50 – FUNDACJA WIELKA ORKIESTRA ŚWIĄTECZNEJ POMOCY, MAZOWIECKIE
214 607,00 – FUNDACJA GREENPEACE POLSKA, MAZOWIECKIE
201 047,65 – FUNDACJA „HAPPY KIDS”, ŁÓDZKIE
194 405,07 – FUNDACJA POMOCY OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM „AMI”, ŁÓDZKIE
187 294,08 – FUNDACJA SERCE DZIECKA IM. DINY RADZIWIŁŁOWEJ, MAZOWIECKIE
172 081,26 – POLSKIE TOWARZYSTWO WALKI Z MUKOWISCYDOZĄ, MAŁOPOLSKIE
165 644,62 – ZWIĄZEK OCHOTNICZYCH STRAŻY POŻARNYCH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ, MAZOWIECKIE
164 055,80 – FUNDACJA POMOCY DZIECIOM „KOLOROWY ŚWIAT”, ŁÓDZKIE
159 720,14 – STOWARZYSZENIE HOSPICJUM KUTNOWSKIE, ŁÓDZKIE
158 399,01 – DOLNOŚLĄSKA FUNDACJA ROZWOJU OCHRONY ZDROWIA, DOLNOŚLĄSKIE
151 373,94 – FUNDACJA DZIECIOM „POMAGAJ”, WIELKOPOLSKIE
151 013,09 – FUNDACJA CENTAURUS, DOLNOŚLĄSKIE
149 374,94 – FUNDACJA „DAR SERC”, ŁÓDZKIE
147 680,90 – FUNDACJA „ZŁOTOWIANKA”, WIELKOPOLSKIE

Dlaczego warto?
Jednostki samorządu terytorialnego starają się promować przekazywanie środków 1%, w szczególności organizacjom działającym na ich terenie. Warto pamiętać o tym, że organizacje lokalne, działające obok nas łatwiej poznać czy skontrolować po prostu je odwiedzając. Ale ważniejszy jest chyba inny aspekt: wspierając OPP z własnej miejscowości wzmacniamy wspólnotę lokalną; powodujemy, że osoby aktywne, społecznicy, będą w stanie odpowiadać na potrzeby i problemy ważne dla mieszkańców. Wzmacnianie sektora pozarządowego, będącego partnerem w podnoszeniu jakości życia na danym terenie leży w interesie samorządu. Stąd zaangażowanie m.in. Urzędu Marszałkowskiego Woj. Łódzkiego w przypominanie o OPP z regionu i wskazywanie ich jako najlepszych adresatów naszego wsparcia z mechanizmu 1%. Od trzech lat samorząd prowadzi w miarę swoich możliwości kampanię „1% dla Łódzkiego” i do udziału w niej zachęca inne samorządy, organizacje czy media.
Organizacje pożytku publicznego funkcjonują w całym regionie, najwięcej oczywiście w Łodzi. W tym roku wypełniając swój PIT, możemy wybierać spośród 397 łódzkich OPP. Warto poświęcić chwilę, zastanowić się i wybrać tę fundację, stowarzyszenie lub inny podmiot, którego działalność naszym zdaniem zasługuje na rozwój. Potem pozostaje już tylko wpisać stosowny numer KRS w tegorocznym zeznaniu podatkowym.

Więcej informacji o łódzkich OPP dostępne na stronie http://1procent.lodzkie.pl/.

Liczba OPP w województwie łódzkim uprawnionych do otrzymania 1% w tym roku:

Powiat/Liczba OPP
BEŁCHATOWSKI 15
BRZEZIŃSKI 4
KUTNOWSKI 14
ŁASKI 6
ŁĘCZYCKI 4
ŁOWICKI 9
ŁÓDZKI WSCHODNI 12
M. ŁÓDŹ 186
M. PIOTRKÓW TRYBUNALSKI 11
M. SKIERNIEWICE 5
OPOCZYŃSKI 12
PABIANICKI 16
PAJĘCZAŃSKI 1
PIOTRKOWSKI 4
PODDĘBICKI 5
RADOMSZCZAŃSKI 13
RAWSKI 3
SIERADZKI 11
SKIERNIEWICKI 7
TOMASZOWSKI 16
WIELUŃSKI 8
WIERUSZOWSKI 5
ZDUŃSKOWOLSKI 8
ZGIERSKI 22
WSZYSTKIE 397

Autorka jest Koordynatorką ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego.